درباره گرگان
اطلاعات عمومی - گرگان مرکز استان گلستان در شمال شرق ایران و دومین شهر پرجمعیت بزرگ شمال
کشور است. گلستان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال
به صورت استانی مستقل با مركزيت شهرستان گرگان درآمد. اين استان از شمال به
کشور ترکمنستان، از جنوب به استان سمنان، از غرب به درياي خزر و استان
مازندران و از شرق به استان خراسان محدود است.
گرگان از شهرهای
تاریخی و زیبای ایران است. این شهر تا سده هفتم هجری به نام ایالت
گرگان شهرت داشت و پس از آن تا آغاز سده دهم به نام استرآباد و در
نوشته‌های دوران اولیه اسلامی به نام جرجان ناميده مي‌شد. سرانجام از
اسفندماه سال ۱۳۱۶، نام قديمي اين شهر-گرگان- دوباره روي آن گذاشته شد. تا
پیش از سال ۱۳۱۶ نام «اِستَرآباد» یا «اَسترآباد» رايج بود. از استرآباد
قدیم امروزه تنها تپه‌ای تاریخی درون شهر گرگان، به‌نام قلعه خندان که
احتمالاً ارگ استرآباد در حدود ۳۰۰۰ سال پیش بوده، باقی مانده‌است.
پیشینه نام گرگان - منطقه
گرگان را در زبان پهلوی وُرکان یا وِهرکانه و در زبان یونانی هیرکانیا و
در زبان عربی جُرجان می‌گفتند. اما بيش از ديگر نام‌ها، استرآباد رايج
بوده‌است. اعتقاد اغلب پژوهشگران بر این است که کلمه استرآباد از واژه
«استر» و «آباد» تشکیل شده و استر در زبان کردی به معنای ستاره و آباد به
معنای عمارت است که به نظر مي رسد ريشه اين نام‌گذاري به دوران مهرپرستی
مي‌رسد. همچنین نام این شهر را برگرفته از نام اِستِر همسر خشایارشا
می‌دانند. در تاریخ بیهقی نيز از این شهر با نام استارباد یاد شده‌است.
در كتاب مقدس زرتشتيان، اوستا، از گرگان به عنوان نهمین سرزمین مقدسي که اهورامزدا آفریده، یاد شده است.
بزرگان گرگان - گرگان
در طول تاریخ سرزمین دانش و فرهنگ بوده است. نخستین کتابخانه‌های این
سرزمین مربوط به سده ۱۱ قمری و دوره صفویان است. عنصرالمعالی کیکاوس (از
آخرین امیران آل زیار و نگارنده کتاب قابوس‌نامه) و عبدالقاهر جرجانی (صاحب
تألیفات در صرف و نحو) که در تحول ادبیات فارسی و عربی نقش مهمی داشتند،
از این سرزمین بوده‌اند. ابوسهل مسیحی و سیداسماعیل (حکیم)، جرجانی
(نویسنده دایره‌المعارف ذخیره خوارزمشاهی) از دانشمندان علم پزشکی جهان
اسلام و فلاسفه‌ای چون میرداماد و میرفندرسکی نیز از این سرزمین
برخاسته‌اند.
شهرهای خواهرخوانده - گرگان با شهرهای آکتائو یا AKTAU (قزاقستان) و سامسون (ترکیه) پیوند خواهرخواندگی دارد.
زبان - زبان
مردم منطقه گرگان در گذشته گویشی از ریشه زبان پارتی بود. اما به‌تدریج و
از سده دهم میلادی که گرگان از مراکز بازرگانی و فرهنگی منطقه شد، زبان
فارسی جای زبان گرگانی را گرفت. پس از آن هم هنوز زبان گرگانی رایج بود تا
این‌که در دوره بین سده‌های ۱۵ تا پیش از آغاز سده ۱۹ میلادی این زبان
به‌طور کل منقرض شد و جای خود را در استرآباد و اطراف به زبان فارسی و در
بخشی از گنبدکاووس و ترکمن‌صحرا به زبان ترکمنی داد.
نژاد و قومیت ها در گرگان - ساكنان
گرگان و شهرهاي پيرامون، از قوميت‌هاي گرگانی، سبزواری، کاشمری،
شاهرودی، بسطامی و بیارجمندی، قزاق، سادات، بلوچ و ترکمن هستند.
مذهب مردم - در
استان گلستان، گروه‌های پارسی، ترک و... اهل تشيع هستند و اهل تسنن را نیز
گروه‌های ترکمن و بلوچ تشکیل می‌دهند. مسیحیان نيز از اقلیت‌هاي مذهبی اين
استان هستند.
اطلاعات گردشگری - استان گلستان و شهر گرگان به دلیل
پیشینه برجسته تاریخی و شرایط خوب اقلیمی محل مناسبی برای سفر گردشگران
ایرانی و خارجی است. بیش از ۳۰۰ تپه تاریخی از جمله شاه‌تپه بزرگ یا
اسلام‌تپه در این منطقه وجود دارد.
ديگر مراكز ديدني استان گلستان و شهر گرگان عبارتند از:
- برج قابوس بن وشمگیر
- آبشار تمام خزه ای کبودوال
- آبشار لوه
- امامزاده محسن کریم آباد
- هزارپیچ
- اقامتگاه ناهارخوران
- آبشار زیارت
- برج گرگان از هزارپیچ
- پارک جنگلی ناهارخوران
- جنگل النگ‌دره
- روستای زیارت
- تپه هزارپیچ
- تپه صداو سیما
- بازار نعل بندان
- جنگل گناره
- میدان عباسعلی
- مدرسه عمادیه
- تپه سرخنکلاته
- امامزاده اسماعیل سرخنکلاته
- حمام زیرزمینی دوران قاجاریه سرخنکلاته
- جنگل رنگو
- منطقه توربنه و شربت روستای زیارت (گرگان)
- جزیره آشوراده
- دریاچه‌های آلاگل، آلماگل و آجی گل
- کاروانسرای قزلق
- جنگل و باغ وحش قرق
- روستای چهارباغ و شاهکو
- کوه‌های گرگان
- گل‌فِشان در مسیر اینچه‌برون
- جنگل نوده ملک و تپه معصوم زاده که قله قدیمی بوده و توسط خاک مدفون شده‌است.
راه‌های ارتباطی - استان
گلستان از طریق راه‌آهن سراسری (راه‌آهن شمال) از شهر گرگان تا بندر ترکمن
و از آنجا به ساری و سوادکوه و گرمسار و تهران متصل می‌شود.
سوغات استان گلستان - جاجیم،
صنایع دستی، ابریشم‌بافی رامیان، ماهی، خاویار، پنبه، حلوا اماج (مخصوص
گرگان)، نان شیرینی، زنجبیلی، نون عیدی (کلمبو)، قُطاب، پشت زیک (کنجدی)
بابتو (مخصوص گرگان)، مارمرده (مخصوص گرگان)، پادرازی، قالی، قالیچه، پشتی
ترکمنی، عرق کشمش، حلوا گردویی (مخصوص کردکوی و بندر گز) ره‌آوردهاي اين
استان هستند.
درباره استان گلستان - استان گلستان در محدوده جغرافیایی ۵۴ درجه تا
۵۶ درجه طول شرقی و 30/36 تا 15/38 عرض شمالی و در بین استان‌های مازندران،
سمنان و خراسان شمالی قرار دارد. مساحت اين استان بيش از 127/20367
کیلومتر مربع (3/1 درصد از كل مساحت كشور) است. بخش بيشتر استان گلستان آب و
هواي معتدل خزري (مديترانه‌اي) دارد ولي جلگه گرگان به لحاظ مجاورت با
صحراي تركمنستان، دوري از دريا و كاهش ارتفاعات، آب و هواي نيمه بياباني و
گرم دارد.
اين استان با مرکزیت گرگان دارای ۱4 شهرستان به نام‌های
آزادشهر، آق‌قلا، گرگان، گنبدکاووس، بندر ترکمن، گمیشان، رامیان، کردکوی،
بندرگز، علی آباد کتول، گالیکش، کلاله، مراوه تپه و مینودشت، ۲۵ شهر و ۲۳
بخش و ۵۳ دهستان است.
ارتفاع گرگان از سطح دریا ۱۵۵متر است و اقلیمي
گوناگون و متنوع دارد كه کوه، جنگل و چمنزار، جلگه و دشت، بیابان و
شوره‌زار، دریا و خلیج، رودخانه و تالاب و زمین کشاورزی را شامل می‌شود.
بافت تاریخی گرگان - بافت
تاریخی گرگان، منحصربه‌فردترین بافت تاریخی شمال ایران در ۲۴ شهریور ماه
سال ۱۳۱۰ به عنوان چهل و یکمین اثر تاریخی ایران در فهرست آثار ملی ایران
به ثبت رسید. این بخش از گرگان با مساحتی بالغ بر ۱۵۰هکتار، سومین بافت
باارزش و دارای سبک معماری پس از یزد و اصفهان و وسیع‌ترین بافت تاریخی
شمال ایران است که محدوده آن منطبق بر محدوده قاجاری شهر استرآباد است.
شهر
گرگان (استرآباد) در دوران قاجار ۶ محله بزرگ به نام‌های سرپیر، دربنو،
سرچشمه، میخچه‌گران، نعلبندان، سبزه‌مشهد و میدان داشت که دارای چندین محله
فرعی مثل پاسرو، میرکریم، دوشنبه‌ای، شیرکش، باغشاه، دباغان، شاهزاده قاسم
و... بوده‌اند. این ۶ محله و محلات فرعی هنوز هم به همین نام‌ها وجود
دارند و بیشتر مساجد و تمام تکایای قدیمی و زیارتگاه‌ها و مکانهای مذهبی
شهر نیز در همین محلات قرار دارند که امروز بافت قدیم و معماری سنتی و
تاریخی این شهر و بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی این دیار را تشکیل می‌دهند.
همچنین قزاق‌محله که محل سکونت قزاق‌هاست، جزء محله‌های قدیمی گرگان
به‌شمار می‌آید.
تاریخچه - گرگان یکی از شهرهای مهم ایران در طول تاریخ بوده است. داریوش دوم برای مدتی ساتراپ این استان بوده است.
پیشینه
تاریخی این سرزمین به ۷هزار سال پیش و در غار کیارام واقع در روستای
(فرنگ) بخش گالیکش به دوران پارینه سنگی بازمی‌گردد. پژوهش‌های تازه نشان
داده‌است که منطقه گرگان از ۶ هزار سال پیش تمدن پیش از آریایی‌ها را در
خود جای داده بوده‌است. کاوش‌های تورنگ‌تپه در نزدیکی گرگان، نیز نشان
مي‌دهد که این منطقه دارای روستاهای پرجمعیت، سفالگری انبوه و شبکه آبیاری
کشاورزی بوده‌است و دیرینگی آن دست‌کم به اندازه شهر سوخته در سیستان
است.
پدر داریوش هخامنشی زمانی فرمانروای این منطقه بوده‌است. اسب
سواران گرگانی همواره مورد توجه هخامنشی‌ها بودند و داریوش برخی از
گرگانی‌های دلاور را در سپاه جاویدان وارد کرد. در زمان اردوان دوم اشکانی
(۱۲۸-۱۲۴ پیش از میلاد) هیرکانی و کارمانیا (کرمان) زیر فرمان خاندان گودرز
بود و جانشینان گودرز تا سده دوم پس از میلاد به طور مستقل آن را اداره
کردند.
این سرزمین خوش آب و هوا از آرامشگاه‌های بهاری و تابستانی شاهان
اشکانی بود. در همین دوران بود که ساختن دیوار بزرگ گرگان -که نابجا به سد
سکندر شناخته می‌شود- آغاز شد تا از یورش هون‌ها به خاک ایران جلوگیری کند.
کار ساختن این دیوار، که در ازای آن را از ۱۵۵ تا ۱۷۰ و گاهی ۳۰۰ کیلومتر
نوشته‌اند، در دوره ساسانی نیز پیگیری شد و می‌گویند که انوشیروان به
بازسازی آن فرمان داد. در همین دوره ساسانی بناهای محکمی در مرز و در
جای‌جای منطقه برای پایداری در برابر حملات دشمنان ساخته شد.
پس از
اسلام، در روزگار سلیمان بن عبدالملک، یزید بن مهلب ولایت گرگان را در سال
۹۸ قمری فتح کرد و شهر جرجان را کنار رود گرگان بنا کرد که از آن پس کرسی
ولایت جرجان شد. این شهر در سده ۳ و ۴ هجری بسیار آباد شد و در روزگار
فرمانروایی‌های مستقل ایرانیان به زیر فرمان سامانیان درآمد. سپس گاهی در
دست آل‌بویه و گاهی سامانیان بود تا این که آل‌زیار بر آنجا دست یافتند و
در آبادانی آن کوشیدند.
خاندان آل‌زیار شناخته‌شده‌ترین فرمانروایان این
منطقه هستند که از آغاز سده چهارم (۳۱۶ قمری) تا میانه سده پنجم (۴۳۵ یا
۴۴۱ قمری) در منطقه گرگان، طبرستان و گیلان فرمانروایی کردند و گاهی تا ری،
اصفهان، همدان و دینور را نیز در فرمان خود داشتند. قابوس ا‌بن وشمگیر،
شناخته‌شده‌ترین فرمانروای آل‌زیار است که آوازه دانش‌دوستی‌اش باعث شده
بود بزرگانی چون ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا به‌سوی گرگان بروند. بنای برج
قابوس، در شهر گنبدکاووس نیز به فرمان او ساخته شده‌است که بزرگترین بنای
آجری جهان به شمار می‌آید.
آقا محمدخان قاجار در این شهر زاده شد. دیوار
باروی شهر را نادرشاه افشار ویران و آقا محمدخان بعداً آن را بازسازی کرد.
در دوران میرزا تقی‌خان امیرکبیر، شهر بازسازی شد. در زمان قاجار، ایران
به ۴ ایالت و ۱۲ ولایت تقسیم شده بود و منطقه یا سرزمین استرآباد یکی از آن
ولایات بود که پایگاه طایفه قاجار شد و دارای اهمیت مذهبی نیز شد، از این
رو دارالمؤمنین لقب گرفت؛ چنان‌که در اوایل سده بیستم گرگان دارای تعداد
زیادی مسجد، آرامگاه مذهبی و مدرسه دینی بود.
آب و هوا - گرگان آب
و هوایی معتدل دارد؛ البته تابستان‌های آن نسبتاً گرم و شرجی است. میانگین
دمای سالانه این شهر 17 درجه و میانگین بارش سالانه آن ۶۰۰ تا ۷۵۰ میلی‌متر
است.
جمعیت - جمعیت استان گلستان بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1391، 1777014 تن است و شمار ساكنان شهر گرگان حدود ۳۴۳۹۷۷ تن است.